‘We weten eigenlijk nog steeds niet hoe COPD ontstaat’, vertelt Maaike de Vries. ‘Wat we wel weten is dat zowel ons DNA als de omgeving waarin we leven een rol spelen. Bij de omgeving kun je denken aan stoffen die we inademen, zoals sigarettenrook, luchtvervuiling of schadelijke stoffen op je werk.’
In haar onderzoek kijkt De Vries hoe onze genen en onze leefomgeving samen bepalen dat iemand COPD krijgt. ‘Ik kijk naar chemische stofjes die, onder invloed van onze omgeving, op ons DNA worden geplakt. Die stofjes noem je ‘methylgroepen’. Als ze op het DNA (ons erfelijk materiaal) zitten, staan de genen in dat stukje DNA vaker ‘uit’. Zitten ze er niet op, dan staan de genen vaker ‘aan’. Ik denk dat de cellen in ons lichaam hierdoor misschien anders reageren op onze omgeving. Ze kunnen bijvoorbeeld beter of juist minder goed tegen sigarettenrook.’
Maaike de Vries van het UMCG onderzoekt of de stofjes op het DNA ook een rol spelen bij COPD. ‘Zitten er bij mensen met COPD bijvoorbeeld minder methylgroepen op het DNA dan bij mensen die geen COPD hebben? We weten al dat dat zo is in cellen in het bloed. Maar COPD is natuurlijk een ziekte van de longen. In ons onderzoek hebben we daarom verschillen op het DNA van longcellen vergeleken tussen mensen mét en zonder COPD. We hebben hiervoor gekeken naar kleine stukjes long en naar epitheelcellen. Dat zijn de cellen die de binnenkant van onze luchtwegen bekleden.’
'We bekijken niet alleen cellen uit de longen, maar ook uit de neus. We begrijpen nu beter waarom sommige mensen gevoeliger zijn voor COPD’
Net als in het bloed vond Maaike de Vries ook verschillen tussen de cellen uit de longen van mensen mét en zonder COPD. Op bepaalde plekken zaten er bij mensen met COPD inderdaad minder methylgroepen op het DNA. ‘Dit kan misschien verklaren waarom hun cellen anders reageren op sigarettenrook dan de cellen van mensen zonder COPD.’
De Vries gaat haar onderzoek nog verder uitbreiden. ‘Ik was van plan om het DNA van mensen mét en zonder COPD op ongeveer dertig plekken met elkaar te vergelijken. Maar met een nieuwe techniek kunnen we wel 850.000 plekken vergelijken. Zo kunnen we nog veel meer verschillende genen bestuderen en gebruiken we het materiaal dat we van de patiënten verzameld hebben nog beter.’
Tot slot gaan de onderzoekers niet alleen kijken naar cellen uit de longen, maar ook naar cellen uit de neus. ‘We willen graag weten of het DNA in cellen uit de neus op dezelfde manier veranderd is als dat in de longen. Als dat zo is, zou dat heel mooi zijn voor het onderzoek. Cellen uit de neus kun je namelijk een stuk makkelijker verzamelen dan cellen uit de longen. Dat maakt het ook makkelijker om de veranderingen op het DNA nog verder te onderzoeken.’
Wat betekenen de resultaten van dit onderzoek nu voor mensen met COPD? ‘Door dit onderzoek begrijpen we iets beter waarom sommige mensen gevoeliger zijn om COPD te krijgen dan andere’, zegt Maaike de Vries. ‘We weten nu dat dit iets te maken kan hebben met de chemische stofjes op hun DNA. En dat ze daardoor verschillend reageren op stoffen uit de omgeving, zoals sigarettenrook of luchtvervuiling. Voor mensen met COPD kan deze kennis helpen om te begrijpen waarom zij wél ziek worden en andere mensen niet. Of dit er ook voor zorgt dat er nieuwe behandelingen komen voor COPD, durf ik nu nog niet te zeggen. Dat is echt toekomstmuziek.’
Het onderzoek van Maaike de Vries was nodig om de ziekte COPD een stukje beter te leren begrijpen. Longfonds steunde dit onderzoek met de Junior Investigatorsubsidie: een bedrag van 200.000 euro. Met deze subsidie kunnen onderzoekers hun ideeën verder ontwikkelen. Daarnaast vindt Longfonds het belangrijk dat onderzoek aansluit bij wat mensen met een longziekte nodig hebben. Daarom dachten deze mensen mee bij de opzet van dit onderzoek. Maaike de Vries is onderzoeker aan het UMCG. ‘Ik vind het heel leuk om nieuwe dingen te ontdekken. Bijvoorbeeld waarom sommige mensen wel COPD krijgen en andere mensen niet. Het zou heel mooi zijn als ik met mijn onderzoek kan helpen om deze vraag te beantwoorden.’