Wat gebeurt er in de longen bij COPD?

Iedereen die weleens een schram of snijwond heeft opgelopen weet: het duurt even, maar het geneest wel weer. Maar bij de longschade door COPD is er iets vreemds aan de hand. Want ook nadat iemand is gestopt met roken, geneest de schade aan het longweefsel niet. Sterker nog: de longfunctie gaat steeds verder achteruit. Stoppen met roken zorgt wel dat dit minder snel gaat, maar brengt het niet tot stilstand. Hoe kan dat? Wat gebeurt er precies in de longen bij COPD? Professor Reinoud Gosens van de Rijksuniversiteit Groningen probeert antwoord op deze vraag te vinden. Hij doet dit samen met Niki Reynaert van het Maastricht UMC en een internationaal team. Gosens: ‘Om te zorgen dat longschade weer gaat genezen, moeten we eerst weten wat er misgaat. Dat is een belangrijke stap op weg naar de genezing van COPD.’

Ze doen niks meer

In onze longen zitten zogenaamde ‘voorlopercellen’. Dit zijn een soort stamcellen die een belangrijke rol spelen bij de groei en de reparatie van het longweefsel. Bij mensen met COPD werken deze cellen niet goed. Reinoud Gosens: ‘We denken dat dit komt doordat ze hun werk niet helemaal zelf doen. Allerlei soorten cellen en eiwitten – groeifactoren genoemd – helpen hen erbij. In gezonde longen zorgen deze groeifactoren ervoor dat de voorlopercellen kapot weefsel weer herstellen. Maar bij mensen met COPD doen ze helemaal niets meer.’

Stress door sigarettenrook

Dat ons longweefsel zich in de loop der jaren steeds minder goed herstelt, is op zich normaal. Met het ouder worden, neemt de longfunctie langzaam af. Daar merk je meestal weinig van. Reinoud Gosens: ‘Maar bij mensen met COPD gaat dat proces wel twee of drie keer zo snel. We denken dat dit komt doordat hun longen zo gevoelig zijn voor sigarettenrook. Als reactie op de rook komen er schadelijke stoffen vrij en die veroorzaken stress. Daar wil het lichaam natuurlijk zo snel mogelijk weer vanaf, dus maakt het een ontsteking aan die de schadelijke stoffen aanvalt.’ Dat heeft op zich een heel nuttige functie. Bij bijvoorbeeld een wondje ruimt deze ontsteking schadelijke bacteriën op, zodat deze niet in het bloed terechtkomen. Is dat eenmaal gelukt, dan ontstaat er een korstje waaronder de huid weer glad en gezond wordt. Maar bij COPD blijft de ontsteking actief, zelfs als iemand is gestopt met roken en er dus geen schadelijke stoffen meer zijn om aan te vallen. Gosens: ‘De longen blijven hierdoor ontstoken, waardoor de schade aan het weefsel steeds groter wordt. Dat is niet alleen zo bij COPD, maar ook bij bijvoorbeeld longfibrose. Bij astma speelt dit minder omdat hierbij de longen niet echt kapot gaan.’

Sleutel naar genezing

Om erachter te komen wat er precies gebeurt bij de groei van longweefsel, doen de onderzoekers de omgeving van de voorlopercellen na in het laboratorium. Reinoud Gosens: ‘We laten kleine stukjes longweefsel groeien zodat we kunnen zien hoe de groei bij een gezond persoon in z’n werk gaat. Bij een deel van de stukjes longweefsel voegen we schadelijke stoffen toe, net als bij rokers gebeurt. Zo kunnen we de verschillen tussen rokers en niet-rokers bekijken. Daarnaast vergelijken we kleine plakjes longweefsel van gezonde proefpersonen met die van mensen met COPD. Hopelijk ontdekken we welke groeifactoren in de longen voor de ontstekingen zorgen. Als we dit eenmaal weten, kunnen we zoeken naar een manier om die te stoppen.’

Als dit lukt, ontstaat er geen ontsteking meer en raakt het longweefsel niet verder kapot. Bovendien helpen de groeifactoren de voorlopercellen dan misschien weer op de goede manier.

Nieuwe ontstekingsremmer

Omdat nieuwe en betere medicijnen hard nodig zijn, volgen de onderzoekers ook nog een ander pad dat misschien sneller resultaten geeft. Reinoud Gosens: ‘De medicijnen van nu voor COPD werken niet heel goed. Ze remmen de ontstekingen wel een beetje, maar niet genoeg. De longen van mensen met COPD gaan nog steeds behoorlijk snel achteruit. Er is nu een middel in ontwikkeling dat de ontstekingen op een heel andere manier remt. We onderzoeken hoe dit medicijn de longen verandert. De hoop is dat dit middel in ieder geval een stuk beter werkt. Omdat het medicijn al in de ontwikkelfase is, duurt het minder lang voordat mensen met COPD er iets aan hebben. Maar het mooiste zou zijn als we iets vinden waarmee de longen zichzelf beter maken.’

• Thema: COPD 
• Looptijd: 01-01-2020 tot 01-01-2025  
• Soort subsidie: Consortium Subsidie 
• Bedrag: 750.000 euro  
• Naam onderzoeker: Reinoud Gosens (Rijksuniversiteit Groningen)