COPD & vitamine D

De zonne-vitamine, zo wordt vitamine D weleens liefkozend genoemd. Wanneer de zon op onze huid schijnt, maakt ons lichaam de stof zelf aan. En ook in ons voedsel zit vitamine D. Maar toch is dat nog niet voor iedereen voldoende. Kinderen, zwangere vrouwen en ouderen hebben nog wat extra vitamine D nodig.

Effect op longaanvallen?

Er is nog een groep met een vitamine D-tekort: ongeveer de helft van de mensen met een ernstig COPD. Behalve voor sterke botten, zorgt deze vitamine ook voor sterke spieren, waaronder de ademhalingsspieren. Een tekort kan leiden tot minder spierkracht. Artsen vermoeden bovendien dat vitamine D onze afweer sterkt. ‘Een tekort lijkt slecht te zijn voor de werking van ons immuunsysteem. En dat immuunsysteem is zo belangrijk bij opvlammingen van COPD. Daarom gaan wij nu een groot onderzoek doen onder mensen met COPD’, vertelt Renate de Jongh van het VU Medisch Centrum (VUMC). ‘Wij willen weten of extra vitamine D slikken bij hen een gunstig effect heeft op het ontstaan van longaanvallen.’
De vraag of vitamine D het immuunsysteem kan versterken, hing al een tijdje in de lucht. Steeds meer laboratoriumonderzoeken wezen er de afgelopen jaren op dat vitamine D-tekort slecht is voor het immuunsysteem. Maar hard wetenschappelijk bewijs bij mensen ontbrak nog. Omdat mensen met ernstig COPD vaak een vitamine D-tekort hebben en hun immuunsysteem wel een steuntje in de rug kan gebruiken bij het strijden tegen al die ontstekingen, was dat extra reden om juist in die groep eens echt goed te testen of extra vitamine D helpt. Als het zou werken, zou dat super zijn - vooral omdat het zo'n goedkoop en makkelijk middel is.

Eenvoudig middel

Aan het onderzoek werken 240 mensen met COPD mee. De onderzoekers vragen mensen die met een COPD-aanval in het ziekenhuis belanden om mee te doen. De helft van de deelnemers krijgt een jaar lang extra vitamine D, de andere helft niet. ‘We verwachten dat de mensen met extra vitamine D minder nieuwe opvlammingen van hun COPD zullen hebben’, legt De Jongh uit. ‘En we zijn benieuwd of hun spierkracht – waaronder die van de ademhaling – verbetert.’
De onderzoekers doen ook laboratoriumexperimenten. Daarbij kijken ze welk effect vitamine D heeft op de afweerreactie van bloedcellen en cellen uit de longen. De Jongh: ‘Het is een groot onderzoek. Gelukkig doen wij het niet alleen. Het is een samenwerking tussen drie ziekenhuizen: ook het Leids Universitair Medisch Centrum en het UMC St Radboud in Nijmegen doen mee.’
Als extra vitamine D het aantal longaanvallen bij mensen met COPD inderdaad verbetert, dan zou dat goed nieuws zijn. De Jongh: ‘Het is een goedkoop en makkelijk verkrijgbaar middel. Het zou mooi zijn als zoiets eenvoudigs mensen kan helpen.’ De proef begon in 2014, de definitieve resultaten kwamen in 2017.

Nieuwsgierig

En als mensen met COPD daar niet op willen wachten en zelf besluiten om voor een potje vitamine D-pillen naar de supermarkt te gaan? De Jongh: ‘Dat mogen ze altijd doen, maar of het nuttig is voor het verminderen van COPD-aanvallen kan ik nog niet zeggen. Juist daarom willen wij dit onderzoek gaan doen.’ Ze wijst er bovendien op dat de Nederlandse Gezondheidraad ouderen al adviseert om extra vitamine D in te nemen - voor vrouwen vanaf vijftig en mannen vanaf zeventig jaar. ‘De Gezondheidsraad adviseert de vitamine met name om sterke botten te behouden. Ons onderzoek draait om de vraag of er bij mensen met COPD nog andere gunstige effecten van vitamine D zijn.’
De Jongh is nu al nieuwsgierig naar de uitkomsten van het onderzoek. ‘We vermoeden dat medicijnen als corticosteroïden, de gunstige effecten van vitamine D op de afweer kunnen verminderen, net als roken. Ik ben benieuwd of dat inderdaad zo is, dat zal ons onderzoek moeten uitwijzen. Als artsen straks weten wat de goede effecten van vitamine D zijn, kunnen ze hun patiënten beter adviseren.’ 

Resultaten

Inmiddels is het onderzoek afgerond. In de groep mensen die vitamine D gebruikte, zagen we dat de vitamine D-waarden in het bloed enorm stegen. ‘De pilletjes deden hun werk. Maar helaas hadden de hogere vitamine D-waarden geen effect op het aantal longaanvallen. Deze kwamen in beide groepen evenveel voor. Vitamine D had ook geen effect op de spierkracht, het uithoudingsvermogen of de longfunctie’ vertelt promovendus Rachida Rafiq.

Lees meer

• Thema: COPD 
• Looptijd: 01-03-2014 tot 01-03-2020  
• Soort subsidie: Consortium Subsidie 
• Bedrag: 750.000 euro  
• Naam onderzoeker:  Renate de Jongh en Martin den Heijer (Amsterdam UMC), Pieter Hiemstra (LUMC) en André van der Veen (Radboud MC)