Hoe komt het dat astma steeds vaker voorkomt?

‘Een paar opvallende dingen hebben ons aan het denken gezet. In ontwikkelde landen krijgen steeds meer kinderen allergieën en astma. Maar bij kinderen die opgroeien op kleine, traditionele boerderijen in Beieren en Zwitserland, komen astma en allergieën bijna niet voor. Hetzelfde zie je bij de Amish in de Verenigde Staten. Het lijkt erop dat er een verband is tussen onze moderne levensstijl en het ontstaan van astma. Doordat steeds meer mensen in steden wonen, er betere hygiëne is en mensen andere dingen eten, missen we waarschijnlijk een stukje ‘training van het immuunsysteem’.’

Waarom bent u zo enthousiast over dit onderzoek?

‘Alleen al in Nederland belanden jaarlijks 2.800 kinderen met astma stikbenauwd in het ziekenhuis. Er zijn in ons land 600.000 mensen met deze ziekte. Helaas kunnen we astma nog niet voorkomen of genezen. We kunnen er alleen voor zorgen dat mensen er minder last van hebben. De wetenschappers in ons onderzoeksteam – kinderartsen, immunologen, epidemiologen en andere experts – willen daarom heel graag een manier vinden om astma te voorkomen of te genezen. Gelukkig zijn de eerste resultaten uit ons onderzoek erg hoopvol.’

Waardoor ontstaan astma en allergieën?

‘We beginnen ons leven met een blanco immuunsysteem. Daarna wordt de afweer opgebouwd. Het lichaam leert welke bacteriën gevaarlijk kunnen zijn en welke onschuldig of juist goed. Bij kinderen met allergieën en astma gaat het ergens in dat ‘leerproces’ mis. Hun immuunsysteem reageert overactief op onschuldige prikkels. Daardoor ontstaan ontstekingsreacties en schade in de longen. Voor een baby zijn de eerste duizend dagen na de geboorte het allerbelangrijkst om een gezonde afweer op te bouwen. Als het in die periode de juiste prikkels krijgt, is de kans dat kinderen astma en allergieën krijgen veel kleiner. Wij denken dat we met de resultaten uit dit onderzoek daarbij een handje kunnen helpen.’

Is ons immuunsysteem te trainen?

‘We richten ons op drie oplossingen om astma en allergieën te voorkomen: onbewerkte koemelk, boerderijstof en wormparasieten. Alle drie zijn ze gebaseerd op de natuur. Zo weten we uit onderzoek dat kinderen in de tropen nog altijd parasitaire worminfecties oplopen, net zoals wij vroeger. Het interessante is dat astma in die tropische gebieden bijna niet voorkomt. Dat komt vrijwel zeker doordat deze wormpjes het immuunsysteem op een heel slimme manier in een soort ‘slaapstand’ zetten. Ze scheiden stoffen af die ervoor zorgen dat het immuunsysteem niet aan het werk gaat. Dankzij die truc kunnen de wormpjes in ons lichaam overleven. En het lijkt erop dat daarmee ook allergische reacties en astma worden onderdrukt.

Een tweede oplossing waarnaar we onderzoek doen is de beschermende werking van koemelk die zo min mogelijk bewerkt is. Eerder onderzoek toonde namelijk aan dat kinderen die onbewerkte koemelk drinken minder vaak astma en allergieën krijgen. Hetzelfde geldt voor kinderen die opgroeien op familieboerderijen en daar de lucht in en rond koeienstallen inademen.'

Hoe kunnen jullie helpen om een gezond immuunsysteem op te bouwen?

‘Onze onderzoekers willen natuurlijk precies begrijpen hoe dat zit. Wat kunnen we leren van die truc van parasitaire wormen? Wat zit er in boerderijstof en in onbewerkte koemelk dat het immuunsysteem zo sterk maakt? En hoe kunnen we die werkzame stoffen inzetten om het immuunsysteem van kinderen te trainen?’

Gaat het lukken om astma in de toekomst te voorkomen?

‘We zitten zeker op de goede weg, de eerste werkzame stoffen zijn bekend. In het Australische Melbourne ontdekten onze Longfonds onderzoekers bijvoorbeeld dat een bepaald aminozuur vanuit de darmen ontstekingsreacties in de longen kan afremmen. Dat is een veelbelovende ontdekking! Ik verwacht dat producten uit onbewerkte koemelk over een paar jaar al op de markt te verkrijgen zijn. Daarmee kunnen we astma waarschijnlijk bij 10 tot 15 procent van de kinderen voorkomen. Uitzoeken hoe het immuunsysteem verder precies werkt, gaat wel wat langer duren. Toch gaat het sneller doordat we met internationale onderzoekers samenwerken. We hoeven niet te wachten tot resultaten in wetenschappelijke tijdschriften staan, maar delen direct met elkaar wat we ontdekten. Zonder de hulp van Longfonds hadden we zo’n mooie samenwerking niet kunnen opzetten.’

Vindt u het, net als Longfonds, belangrijk dat patiënten betrokken worden bij het onderzoek?

‘Ik vind het ontzettend leuk om met patiënten hierover te praten, dan weet je voor wie je het doet. De Patiënten Advies Commissie heeft een grote meerwaarde voor dit onderzoek. Deze patiënten denken mee over hoe we straks alle kinderen gaan bereiken. Want als we astma willen voorkomen, moeten we iedereen mee krijgen. Niet alleen de hoogopgeleide ouders.’

Wat kunnen ouders en grootouders nu al doen om kinderen een sterk immuunsysteem mee te geven?

‘Er is mooi onderzoek gedaan in Finland. Door het toepassen van enkele leefstijladviezen nam het aantal voedselallergieën bij kinderen tot vier jaar maar liefst met veertig procent af. Gezonde voeding – groenten, fruit en gefermenteerde producten zoals yoghurt en zuurkool – is belangrijk. Verder weten we inmiddels dat je allergenen zoals soja en pinda’s niet hoeft te laten staan. Het is juist goed als kinderen er vroeg aan wennen. Veel buitenspelen en een huisdier hebben ook een goede invloed. Wanneer je met veel verschillende stoffen in aanraking komt, ontwikkel je een sterk immuunsysteem. Zo verklein je de kans op allergieën, ernstige luchtweginfecties door een virus en astma.’

* Je kunt het immuunsysteem van jonge kinderen trainen zodat het niet overdreven reageert op onschadelijke stoffen van buitenaf. Daarom adviseren wetenschappers om kinderen vaak buiten te laten spelen, ze in contact te brengen met dieren en allergenen (stoffen die allergische reacties veroorzaken) niet op voorhand te mijden.

Buitenspelen is gezond! Vies worden mag, maar laat kinderen na afloop wel altijd even goed hun handen wassen met zeep. Want bijvoorbeeld in de zandbak zitten soms uitwerpselen van katten of honden. En die zijn natuurlijk niet gezond voor mensen.