Aandacht voor gevolgen houtstook groeit
Het is herfst. De bomen kleuren prachtig geel, oranje en rood. Het lijkt net of ze in vuur en vlam staan. Gelukkig is dat slechts schijn. Het hout in de open haarden en houtkachels wordt wel weer echt in brand gestoken nu de temperatuur daalt. De gevolgen van houtstook worden steeds duidelijker.
Het houtstookseizoen is begonnen. We vertellen je graag over de laatste ontwikkelingen. Steeds meer gemeenten zetten het thema houtstook en gezondheid op de agenda. De Stookwijzer wordt vaker geraadpleegd en er is een nieuwe manier om houtrook in woonwijken te meten. Maar eerst: wat is het effect van houtstook op onze gezondheid?
Houtstook brengt lang niet iedereen een warm gevoel
Voor veel mensen roept houtvuur een gevoel van welbehagen op. Maar voor veel anderen leidt het juist tot groot ongemak. Zo hebben heel veel mensen met een longziekte direct last van houtrook: zo’n 750.000 van hen ervaren er gezondheidsklachten door. Bij een kwart leidt het zelfs tot longaanvallen, en 1 op de 3 moet extra medicijnen nemen om weer een beetje te kunnen functioneren.
Het fijnstof dat vrijkomt bij houtstook is niet alleen voor mensen met een longziekte ongezond, maar voor iedereen: voor jezelf, voor je kinderen en voor je buren. Vooral voor (ongeboren) kinderen is blootstelling aan houtrook bijzonder slecht. Hun longen zijn nog in ontwikkeling en fijnstof kan die ontwikkeling belemmeren. Daar blijven ze hun hele verdere leven last van houden.
Gemeenten zetten houtstook en gezondheid op de agenda
Gelukkig zetten steeds meer gemeenten het thema houtstook en gezondheid op de agenda. In Amersfoort en Eindhoven geldt al een verbod op houtstook bij code oranje of rood van de Stookwijzer. Dit komt erop neer dat bij windkracht 2 of lager niet gestookt mag worden. Dat geldt voor open haarden, houtkachels en pelletkachels.
Utrecht heeft een verbod op houtstook buiten en wil vanaf 2030 geheel houtrookvrij zijn. Amsterdam start een onderzoek naar regulering van houtrook in 2026.
De gemeenteraad van Arnhem sprak op 1 oktober over het thema. Kinderlongarts Ismé de Kleer informeerde de raadsleden over de gevolgen van houtrook voor de gezondheid van kinderen. Frans van Ginkel, inwoner van Arnhem en vrijwilliger bij Longfonds, vertelde de raad wat het effect van houtrook is op mensen met een longziekte:
‘Ik begrijp ook heus dat mensen niet stoken om een ander dwars te zitten. En dat het gaat om sfeer en gezelligheid. Maar ik zou willen oproepen het gezellig te houden voor iedereen. Dus ook voor mensen met een longziekte zoals ikzelf.’
De gemeente Arnhem wil vanaf begin 2026 houtstook buiten (vuurkorven, buitenkachels) verbieden. De gemeente onderzoekt of ze voor houtstook binnenshuis (houtkachels) het beleid van Amersfoort of Utrecht kan volgen.
Campagne ‘Eerlijk over houtstook'
Verschillende gemeenten maken gebruik van de campagne-toolkit van Milieu Centraal om inwoners bewust te maken van de gezondheidsrisico’s van houtstook. ‘Eerlijk over Houtstook’ is een goede onderbouwde campagne die op een respectvolle manier laat zien wat een avondje houtstook veroorzaakt aan fijnstof en wat dat doet met je gezondheid.
Stookwijzer steeds vaker geraadpleegd
Door de grote aandacht voor houtstook, blijkt dat de Stookwijzer van het RIVM steeds vaker wordt geraadpleegd:
- In de herfst- en wintermaanden van 2024/2025 is de Stookwijzer ruim 1,7 miljoen keer geraadpleegd. Een jaar eerder was dat nog een half miljoen keer. Dat is dus ruim drie keer zoveel!
- Eind maart 2025 was 45% van de gemeenten aangesloten bij de Stookwijzer. Inwoners die overlast ervaren van houtstook, kunnen dat melden via de Stookwijzer. Deze melding gaat automatisch naar de gemeente als deze bij de Stookwijzer is aangesloten.
Code geel, oranje, rood
De Stookwijzer laat in blokken van 6 uur zien in hoeverre het wordt afgeraden de open haard, houtkachel of bijvoorbeeld vuurkorf aan te steken. Bij code oranje en rood waait de rook niet goed weg omdat de windkracht te laag is. Ook is de code oranje of rood als de luchtkwaliteit al erg slecht is. Bij code geel blijft de rook niet hangen, omdat er genoeg wind staat. Ook is de luchtkwaliteit voldoende. Maar stoken zorgt ook dan voor overlast en luchtverontreiniging. Het RIVM roept op rekening te houden met de buren.
Vervuiling door houtstook beter te meten
Op basis van een proef in de winter van 2023-2024 in en rond Heemskerk, ontwikkelde TNO een nieuwe methode waarmee gemeenten kunnen zien hoeveel luchtvervuiling door houtrook er in een wijk is, waar het zich verspreidt en hoe dit per uur verandert.
Eerder was het lastig om te weten waar fijnstof precies vandaan kwam. Door metingen van roet en fijnstof te combineren, maakte TNO het mogelijk om te zien welk fijnstof uit houtstook komt en welk fijnstof uit andere bronnen komt, zoals verkeer of industrie.
Tijdens de proef werd op 27 dagen de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor fijnstof (5 microgram) overschreden. Op 9 van die 27 dagen was dat zonder houtstook niet het geval geweest. Dat betekent dat in ongeveer een derde van de gevallen de lucht wel gezond had kunnen zijn als er géén houtstook was geweest.
TNO wil dat gemeenten in de toekomst deze nieuwe meetmethode zelf kunnen gebruiken. Dat kan dan met eenvoudige en goedkope sensoren. Zo kunnen gemeenten precies zien hoe houtrook zich verspreidt over verschillende wijken. Longfonds vindt dat belangrijk omdat dat gemeenten bewust maakt van hoe houtrook grotere delen van de woonplaats kan vervuilen.
Meer over houtstook
- Pagina: Houtstook
- Artikel: Luchtvervuiling door houtstook volop in de media
- Factsheet: Feiten en fabels over houtstook
