Onderzoek Dr. Barbro Melgert naar longaanval

Kan een longaanval voorkomen worden?

Het klinkt gek: mensen die al een longziekte hebben met opzet laten hoesten en proesten. Toch heeft Barbro Melgert op die manier onderzocht of een longaanval kan worden voorkomen. ‘De deelnemers zijn echt helden.’

Een longaanval is een heftige ervaring. Dagelijks belanden er in Nederland 88 COPD-patiënten met een longaanval in het ziekenhuis. Een effectieve behandeling kan dat voorkomen. ‘We komen steeds dichterbij een oplossing’, zegt onderzoeker Barbro Melgert.

Plotseling erg benauwd en bijna geen adem kunnen halen. Vreselijk hoesten en het gevoel dat je stikt. Dat zijn de symptomen van een longaanval. Veel mensen maken een longaanval thuis door, maar als het ernstig is moeten ze naar het ziekenhuis. Door een longaanval ontstaat vaak onherstelbare schade aan de longen. Na één longaanval volgen er meestal meer, en raken de longen langzaam uitgeput. Jaarlijks sterven meer dan 7.000 mensen aan COPD, grotendeels na een longaanval.

Dr. Barbro Melgert (UMCG) startte in 2016, samen met dr. René Lutter (AMC) het onderzoek naar longaanvallen:

De eerste resultaten

Omdat mensen met een virus of een bacterie-infectie een grotere kans hebben op een longaanval, waren er testpersonen nodig die zich vrijwillig ziek lieten maken. ‘Dat was nodig om te zien hoe afweercellen reageren op een virus. Daardoor ontdekten we dat bij het ontstaan van longaanvallen bepaalde afweercellen, zogenaamde macrofagen, niet goed hun werk doen. Door de longziekte missen deze macrofagen bepaalde sensoren om een virus te zien en te bestrijden.’

Het gevaar van nieuwe virussen

We zien juist nu vooral hoe gevaarlijk virussen kunnen zijn. Als mensen met COPD zo’n virus krijgen, zijn ze erg vatbaar voor een longaanval. Daarom moeten we erachter komen hoe het afweersysteem van mensen met astma of COPD precies werkt. Want alleen dan kunnen we een behandeling ontwikkelen die longaanvallen voorkomt.

Clifford kreeg een longaanval

‘Ik had al langer last van benauwdheid. Was snel buiten adem en helemaal niet fit. Maar ik gooide dat steeds op het roken en ging niet naar de huisarts. Tot ik ineens ’s nachts hondsbenauwd werd. Ik kon niets meer, heel beangstigend.

In het ziekenhuis bleek dat ik een longaanval had gehad. Ik kreeg de diagnose COPD en stopte meteen met roken. COPD is zo’n sluipende ziekte, de klachten worden langzaamaan steeds erger. Achteraf denk ik: ik had beter moeten luisteren naar mijn lichaam en veel eerder naar de huisarts moeten gaan. Een longaanval is echt vreselijk om mee te maken. Ik hoop van harte dat er een behandeling gevonden wordt die longaanvallen voorkomt of de ernst daarvan op z’n minst vermindert.’

Na één longaanval volgen er vaak meer

De term longaanval lijkt niet voor niets veel op het woord ‘hartaanval’. De klachten van een longaanval treden plotseling op en zijn heel heftig. Er is een kans op schade aan de longen die niet meer hersteld kan worden. ‘Na één longaanval volgen er vaak meer’, zegt Barbro. ‘Je longen raken daardoor langzaam uitgeput.’

Helden

De deelnemers aan het onderzoek hebben een lichte verkoudheid gekregen waar ze vanzelf aan zijn genezen. ‘Zo’n periode van ziekte is best zwaar voor deze mensen, want ze hebben al COPD. Toch vinden ze de klachten die ze krijgen de moeite waard, omdat ze ook dolgraag willen dat er betere behandelingen tegen longaanvallen worden ontwikkeld. Het zijn dus echt een soort helden.’

Oxidatieve stress

In dit onderzoek heeft Barbro niet alleen naar de macrofagen gekeken. Bij de bestrijding van virussen en bacteriën maken immuuncellen grote hoeveelheden van speciale deeltjes aan, zogenoemde zuurstofradicalen. ‘Deze deeltjes doen eigenlijk iets goeds, ze ruimen virussen, bacteriën en schimmels op in de longen’, zegt Barbro. ‘Maar de deeltjes gaan zo agressief te werk dat ze ook gezond longweefsel beschadigen. Die schade noemen we ‘oxidatieve stress’.’

Meestal is die stress zo weggepoetst uit de longen. Het menselijk lichaam herstelt die schade zelf door een soort tegengif aan te maken: antioxidanten. ‘Deze stoffen repareren de schade die is aangericht.’

Helaas hebben longen geen eindeloze voorraad van die reparatiestoffen. ‘Sommige longpatiënten hebben zo veel ontstekingen gehad dat ze niet genoeg antioxidanten meer aanmaken.’ Hun longweefsel raakt dan steeds erger beschadigd en de immuuncellen werken niet goed meer. Kortom: hun longen zijn een makkelijke prooi voor virussen. ‘Een eenvoudig verkoudheidsvirus kan dan zo heftig tekeergaan dat er een longaanval ontstaat.’

Bij de deelnemers aan het onderzoek is inderdaad meer oxidatieve stress gemeten door een virusinfectie. Daarom wilde Barbro weten of je een longaanval kunt voorkomen als je dit kunt remmen. Dit heeft ze bij muizen onderzocht. ‘Bij de behandeling van de oxidatieve stress zagen we helaas geen verbetering in de reactie op het virus. Dit is echter wel een belangrijk inzicht. We weten nu dat we ons onderzoek kunnen focussen op de verandering in macrofagen.’

Blik op de toekomst

Barbro: ‘Ik ben erg dankbaar dat longpatiënten vrijwillig mee hebben willen doen. Het is niet makkelijk om ziek te zijn als je al COPD hebt. Maar het experiment heeft veel opgeleverd. Ik wil nu weten hoe de macrofagen veranderen bij astma of COPD en wat de invloed hiervan is op het bestrijden van infecties. Want dan kunnen we een behandeling bedenken om de macrofagen beter te laten werken. Het doel is uiteraard om een betere behandeling te vinden voor een virusinfectie bij mensen met astma of COPD. Want als virussen door het lichaam beter bestreden kunnen worden, wordt de kans op een longaanval aanzienlijk verminderd.’

Dit onderzoek is inmiddels afgerond. Lees hier de update van maart 2023.

Gegevens over het onderzoek

Thema: COPD
Looptijd: 2015 tot 2022
Soort subsidie: Consortium Subsidie
Bedrag: 750.000 euro 
Naam onderzoeker: Barbro Melgert (UMCG) en René Lutter (AMC)