Bij COPD ontstaat schade in de longen. Maar wat is de oorzaak van die schade? Onderzoeker Sabine Bartel van het UMCG denkt dat de longcellen bij COPD een soort bombrief bij zich hebben. Ze wil het briefje ontcijferen om de bom onschadelijk te maken. Voor haar onderzoek ontving Sabine van Longfonds de Junior onderzoeker subsidie.
In de longen is het een drukte van jewelste. Als je erop inzoomt, zie je namelijk talloze longcellen. Die zorgen dat we kunnen in- en uitademen. Een longcel kan schade oplopen, bijvoorbeeld van sigarettenrook, een verkoudheid of een infectie. Dan treedt het immuunsysteem in werking. Immuuncellen repareren de schade of ruimen de cel op. Vervolgens krijgt de stamcel een seintje om nieuwe longcellen aan te maken. ‘Het ‘gesprek’ tussen cellen verloopt onder andere via eiwitten. Die dienen als boodschapper’, vertelt onderzoeker Sabine Bartel. ‘Ze geven elkaar als het ware briefjes door. Maar bij COPD loopt dat mis: daar gaan te veel (gezonde) longcellen kapot en de schade kan niet meer worden gerepareerd. Dat komt ook doordat de stamcellen hun werk niet meer goed doen. Terwijl die normaal gesproken zorgen voor nieuwe groei als longcellen beschadigen of kapot zijn.’
De onderzoeksgroep in Groningen waar Bartel werkt, vermoedt dat bij COPD de briefjes een levensgevaarlijke boodschap bevatten, namelijk: vernietig elke longcel die je tegenkomt. En het briefje bevat meteen ook een stofje om dat mee te doen. Bartel: ‘Zie het maar als een bombrief. In de brief zit een stofje dat longweefsel kan afbreken. Als de bombrief van de ene cel bij de andere komt, treedt het explosief in werking: de cel opent het briefje en gaat met het gevaarlijke stofje meteen longweefsel afbreken. Wij willen nu ontcijferen wat er precies in dat briefje staat. Zo kunnen we iets verzinnen om de afbraak te voorkomen. Bijvoorbeeld door de boodschapper te blokkeren of de inhoud van de brief te veranderen. Ook willen we de bom in de brief onschadelijk maken.’
De eerste taak voor Bartel is om de geheimtaal in de brief te ontrafelen. ‘Dat doe ik door de boodschapper apart te zetten. Met speciale technieken kan ik die goed bestuderen. Ook kan ik de inhoud van de brief zien. Door die te vergelijken bij gezonde mensen en COPD-patiënten, zie ik de verschillen. Met weer een andere techniek kan ik ook achterhalen wat er in de bom zit. Daarna snappen we hopelijk waarom de bestaande medicijnen voor COPD de bom niet onschadelijk kunnen maken.’
Maar daarmee is het onderzoek nog niet klaar. Bartel gaat de cellen ook bestuderen in een stukje long, gekweekt in het laboratorium. ‘Zo kan ik onderzoeken wat er ‘in het echt’ gebeurt in plaats van alleen naar de losse onderdelen kijken. Op die manier hoop ik te achterhalen wanneer het briefsysteem de mist in gaat. Dat kan een medicijn opleveren dat de afbraak remt. En dat kan best snel gaan, want bij ziekten als kanker zijn er al medicijnen die dat kunnen. Een andere mogelijkheid is dat we een manier vinden om de inhoud van de brief te veranderen. Met bijvoorbeeld de boodschap voor cellen om zich te vermenigvuldigen en zo de schade te herstellen. Ik weet zeker dat we over twee jaar een grote stap verder zijn.’
Gegevens over het onderzoek