Wat we kunnen doen om lekker te slapen

Niet lekker uitgeslapen opstaan. Het komt soms door een hoestbui die je lang uit de slaap hield. Maar het kan ook dat je ’s nachts ineens stikbenauwd wakker werd door een astma- of longaanval. Of misschien heb je naast je longziekte zelfs een slaapstoornis, zonder dat je het weet. ‘Een stoornis als slaapapneu komt voor bij mensen met en zonder longziekte’, vertelt Netty de Graaf. ‘Tijdens de slaap stokt dan de adem even. Dat kan wel vijftig tot honderd keer per uur gebeuren. Omdat er te weinig lucht in de longen komt, ontstaat een tekort aan zuurstof in het bloed. Daardoor wordt iemand doodmoe wakker. Zelfs na een hele nacht doorslapen.’

Minder energie

Een nachtje slecht slapen overkomt iedereen weleens. Maar als je regelmatig ’s nachts naar het plafond ligt te staren in plaats van mooie dromen hebt, is het tijd om dat te bespreken bij de huisarts of op de longpoli. De Graaf kijkt niet alleen naar de klachten. ‘Ik ga ook na of iemand lekker in zijn vel zit, en wat er nog mogelijk is om dagelijkse dingen te doen of te genieten van het leven. Slapen maakt daar een belangrijk deel van uit.’

Slecht slapen heeft namelijk nogal wat gevolgen. ‘Veel mensen met een longziekte zijn overdag al doodop omdat ademen inspannend is. Als je dan ’s nachts ook niet goed slaapt, raak je ontregeld. Zo worden mensen prikkelbaar, hebben ze minder energie en daardoor weer meer trek in snoep en ongezonde dingen. Ook is de kans groter op een ongelukje in huis omdat iemand minder alert en gefocust is. Maar het meest vervelende is dat de longklachten kunnen toenemen. Vertel dus zelf dat je slecht slaapt als de dokter of verpleegkundige er niet naar vraagt.’

Masker

Er zijn namelijk steeds meer oplossingen om de nachten wel door te brengen in dromenland. ‘Er zijn algemene tips (zie kader onderaan, red.), maar in het ziekenhuis hebben we extra hulpmiddelen. Veel mensen met slaapapneu hebben bijvoorbeeld baat bij een CPAP-apparaat. Dat is een luchtpomp die ervoor zorgt dat de luchtwegen ’s nachts open blijven staan’, vertelt De Graaf. ‘De pomp haalt extra lucht uit de slaapkamer en blaast deze via een slangetje in je neus. Daarom moet je wel met een masker op slapen. Dat lijkt eng, maar de meeste mensen zijn snel aan het masker gewend. En je wordt er heel uitgerust mee wakker.’

Verademing

Voor mensen met COPD kan het BIPAP-apparaat letterlijk een verademing zijn. ‘Waar de CPAP helpt met inademen, ondersteunt de BIPAP bij in- en uitademen. In ons ziekenhuis stellen we het in voor mensen met ernstig COPD om ’s nachts thuis te gebruiken. Sommigen gebruiken het ook als ze tussen de middag rusten. Het helpt enorm: een longaanval leidt vaak tot angst en paniek. Daardoor wordt de benauwdheid alleen maar erger. Als het nu slecht gaat, gebruiken mensen het apparaat en krijgen ze direct meer lucht. Uit onderzoek dat wij hebben gedaan, blijkt dat het werkt: mensen hebben minder vaak een spoedopname nodig, voelen zich meer uitgerust en kunnen daardoor overdag wat meer.’

Neusbril

Het ziekenhuis test sinds kort ook een nieuw apparaat: myAirvo. Met een neusbril ademen mensen met ernstig COPD dan verwarmde, bevochtigde lucht in. Dat heeft een positief effect op de nachtrust. ‘Bij ons heeft zorgverzekeraar VGZ besloten om het middel te vergoeden. Dat is nog niet overal zo, of bij elke verzekeraar. Maar het loont zeker om naar de mogelijkheden te vragen’, zegt De Graaf. ‘Want ook hier zien we dat mensen makkelijker kunnen ademen, beter slijm kunnen ophoesten en er minder ziekenhuisopnames nodig zijn omdat er meteen een hulpmiddel is. We hebben zelfs patiënten die eerst regelmatig op de intensive care lagen en nu al tijden stabiel zijn. Longziekten kunnen we voorlopig nog niet genezen, maar we kunnen het leven wel comfortabeler maken.’

Tips & adviezen

Met deze 7 tips kun je vanavond al beginnen. Klaar voor de slaap, af!

• 1. Een vast ritme

  Op een vaste tijd naar bed maakt het makkelijk om op tijd met een ‘slaapritueel’ te beginnen. Kijk twee uur voor het slapen niet meer naar het felle licht van de mobiele telefoon of tablet. Kies liever een activiteit die helpt om slaperig te worden. Denk aan het lezen van een boek of een puzzel maken. Of ga een blokje om.

• 2. Slaapmutsje?

  Neem ’s avonds geen koffie, energydrank en frisdrank meer. Deze maken het lastiger om in slaap te komen. Ook vette happen kun je beter laten staan. Toch trek? Neem dan een plakje kipfilet, een handje amandelen of een banaan. Alcohol maakt wel slaperig, maar zorgt er ook voor dat je eerder wakker wordt. Wees dus voorzichtig met een slaapmutsje.

• 3. Niet douchen

  Neem geen warm bad of een douche vlak voor het slapengaan. Een douche of bad verhoogt de lichaamstemperatuur en hartslag. Daardoor val je minder makkelijk in slaap.

• 4. Lekker donker

  De ideale slaapkamer is donker en stil. Laat de televisie uit en zet de mobiele telefoon op stil. Zorg voor verduisterende gordijnen en zet een raampje of ventilatierooster open voor frisse lucht. Leg verder je luchtwegverwijder op het nachtkastje. Word je ’s nachts benauwd wakker, dan kun je er meteen bij.

• 5. Piekergedachten blijven buiten

  Piekergedachten kunnen je onnodig uit je slaap houden. Het helpt om te beseffen dat het meestal anders loopt dan je vooraf had bedacht. Een ontspanningsoefening kan ook helpen om je gedachten af te leiden. Blijf je piekeren? Schrijf dan op waarmee je worstelt en spreek met jezelf af om er morgenochtend met een fris hoofd op terug te komen.

• 6. Let op je houding

  Heb je veel last van hoesten en benauwdheid? Kijk dan eens of het helpt om wat meer rechtop te slapen. Dit maakt het soms makkelijker om te ademen. Leg wat extra kussens neer zodat je hele bovenlichaam wat rechterop komt.

• 7. Toch wakker?

  De verleiding is groot om op de klok te kijken. Niet doen! Dit geeft alleen maar frustratie en onrust. Dat maakt het lastiger om weer in slaap te vallen. Een oefening die helpt om te ontspannen is om in gedachten op te noemen waar je blij of dankbaar voor bent. Begin klein, bijvoorbeeld met dat je in een warm bed ligt met een dak boven je hoofd. Wedden dat je zo weer in slaap valt?

Tekst: Naomi van Esschoten