Een pilletje voor meer conditie

Al buiten adem zijn als je de trap oploopt, verzuring in de benen tijdens het boodschappen doen op de fiets… Wie COPD heeft, zal het maar al te goed herkennen. ‘Mensen met COPD zijn snel buiten adem en hebben niet veel energie’, zegt Martijn Spruit, wetenschappelijk adviseur bij revalidatiecentrum CIRO en hoogleraar bij de Universiteit Maastricht. ‘Dan is iedere inspanning al gauw te veel, dat voel je letterlijk in je benen. Hierdoor kun je inspanningen gaan vermijden, gaat je spierconditie verder achteruit en ga je nog meer bewegen uit de weg.’

Veel mensen met COPD worstelen hier elke dag mee. En er is een logische verklaring voor, zo vertelt Martijn. ‘In beenspieren zitten twee soorten spieren: duurspiervezels voor je conditie, en krachtspiervezels voor krachtinspanningen. Hoe minder je je benen gebruikt, hoe minder duurspiervezels in je bovenbenen overblijven, vergeleken met krachtspiervezels. Ook blijven er minder bloedvaatjes over in de spiervezels. Sporten en bewegen wordt dan steeds vermoeiender. Bovendien duurt het langer voordat je ervan hersteld bent. Het is dus niet zo vreemd  dat mensen met COPD eerder buiten adem zijn, minder spierkracht voelen en langer moeten bijkomen.’

Opruimsysteem

Maar er is nog meer aan de hand. En dat heeft te maken met het ‘opruimsysteem’ van het lichaam, vertelt Wim Derave, hoogleraar bij de Universiteit Gent. ‘Het stofje carnosine zorgt ervoor dat je lichaam afvalstoffen afvoert. Bijvoorbeeld in de beenspieren, als je loopt of fietst. Door het stofje raak je niet te snel vermoeid of verzuurd en herstel je weer van het bewegen.’

In eerder onderzoek deden Martijn en Wim een belangrijke ontdekking. ‘We zagen dat mensen met COPD de helft minder van dit stofje in hun beenspieren hebben dan gezonde mensen. Daardoor zijn ze sneller vermoeid en hebben ze eerder last van ‘verzuring’’, aldus Wim.

Allemaal een pilletje?

Nu dit bekend is, gaan de onderzoekers op zoek naar manieren om carnosine bij mensen met COPD te verhogen. Martijn: ‘Dankzij onderzoek van Wim weten we dat carnosine in het lichaam wordt aangemaakt met een ander stofje: bèta-alanine.’ En laat dat stofje nou vrij verkrijgbaar zijn als voedingssupplement bij de drogist.

Wim: ‘Uit eerder onderzoek weten we dat oudere mensen zonder COPD geholpen zijn met extra bèta-alanine. Ze kregen meer carnosine in de beenspieren en bij bewegen waren ze minder moe. We denken nu dat dat ook kan helpen bij mensen met COPD, en willen onderzoeken of dat ook echt zo is.’

Mooi, dus straks allemaal een pilletje en klaar? ‘Nee, zo eenvoudig is het niet’, zegt Martijn snel. ‘Spierconditie krijg je door oefenen en bewegen. Dat doen we ook al met COPD-patiënten, als onderdeel van longrevalidatie. Spiertraining zorgt ervoor dat mensen weer conditie krijgen en dagelijkse activiteiten beter kunnen volhouden. Bèta-alanine kan helpen om de spiervermoeidheid te verminderen, zodat mensen langer kunnen trainen. Zo kunnen ze een betere spierconditie opbouwen en gaan ze zich fitter voelen. En dat kan het dagelijkse leven van iemand met COPD een stuk aangenamer maken.’

Spieren trainen

Het onderzoeksteam gaat nu testen of training in combinatie met bèta-alanine ook echt de revalidatie verbetert. ‘Daarvoor doen we een onderzoek onder 252 mensen met COPD’, vertelt Martijn. ‘Een deel van de groep doet een trainingsprogramma met onder andere lopen op de loopband en fietsen. De ene helft krijgt daarbij bèta-alanine en de andere helft krijgt een placebo (neppil), zonder dat de deelnemers en de fysiotherapeut het weten. Zo kunnen we precies testen of de bèta-alanine echt een verschil maakt bij de training.’

De andere groep krijgt hetzelfde soort onderzoek, maar dan met ‘elektrische spiersimulatie’. Daarbij geef je elektrische prikkels aan de beenspieren, legt Martijn uit. ‘Uit eerder onderzoek weten we dat je hiermee ook spieren en conditie kunt trainen. We willen nu onderzoeken of bèta-alanine daarbij ook helpt.’

Ontstekingen remmen

Het team wil niet alleen weten óf het voedingssupplement werkt, maar ook hóe. ‘Daarom gaan we in het laboratorium spierweefsel onderzoeken van mensen met COPD,’ vertelt Wim. ‘Want als we ook weten hoe bèta-alanine en carnosine werken, kunnen we daar gericht verder onderzoek naar doen.’

Maar dat is nog niet alles. ‘Van carnosine weten we dat het ook afvalstoffen van ontstekingen opruimt in de beenspieren. Maar misschien werkt het ook wel op andere plekken, bijvoorbeeld in de longen? Wie weet kunnen we zo zelfs ontstekingsklachten van COPD helpen verminderen.’

Meedenken

Voorlopig is dat nog toekomstmuziek. Het internationale onderzoeksteam betrekt ook mensen met COPD erbij, via een patiëntenadviesraad. Zij denken mee over de opzet van het onderzoek: zijn de testbatterijen bijvoorbeeld niet te zwaar voor de deelnemers en is de informatie duidelijk genoeg? Martijn: ‘Daar leren wij enorm veel van, en we weten op die manier zeker dat we het echt met en voor mensen met COPD doen.’

En het mooie is: als het onderzoek inderdaad aantoont dat bèta-alanine de longrevalidatie ondersteunt, kan het balletje snel gaan rollen. ‘Bèta-alanine is als pilletje vrij verkrijgbaar’, vertelt Wim. ‘Als blijkt dat het werkt, kunnen we dat al snel toevoegen aan programma’s voor longrevalidatie.’ En dat betekent dat mensen met COPD er misschien al snel voordeel van hebben.

• Thema: Behandeling op Maat
• Looptijd: 01-01-2019 tot 01-01-2026
• Soort subsidie: Zorg en Behandeling Consortium
• Bedrag: 750.000 euro
• Onderzoeker: Martijn Spruit (MUMC+ en CIRO)