Toen en nu: stamcellen aan het werk
Bij mensen met COPD worden kapotte longblaasjes niet meer gerepareerd. Met steun van Longfonds onderzocht medisch bioloog Irene Heijink van het UMCG welke rol stamcellen hierbij spelen. Dit deed ze samen met longarts Nick ten Hacken.
Wat gebeurt er bij longemfyseem?
‘Bij mensen met longemfyseem, een vorm van COPD, zijn de longblaasjes kapot. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om adem te halen’, vertelt Irene Heijink. ‘Bij gezonde mensen kan het lichaam de kapotte longblaasjes voor een deel weer repareren. Hiervoor zorgen speciale cellen, de stamcellen. Zij maken groeistoffen aan. Die groeistoffen moedigen de andere cellen in de longen aan om nieuwe longblaasjes te vormen. Wij denken dat de stamcellen van COPD-patiënten minder goed werken. Bijvoorbeeld doordat ze niet goed genoeg vasthechten in de longen of ze niet genoeg groeistoffen maken. De longblaasjes worden dan niet goed gerepareerd.’
Mini-longen
De afgelopen jaren onderzochten Irene Heijink en haar collega’s of dit idee klopt. Zij gebruiken hiervoor mini-longen. Dat zijn een soort kleine orgaantjes die in het laboratorium zijn gekweekt. Hierin lieten ze speciale stamcellen van gezonde mensen en mensen met COPD groeien. Deze stamcellen kunnen de andere cellen in de long helpen om nieuwe longblaasjes te vormen. Irene Heijink: ‘De stamcellen van mensen met COPD maken inderdaad minder groeistoffen aan dan die van gezonde mensen. En we weten nu ook welke groeistoffen dat zijn.’
‘De stamcellen van mensen met COPD lijken minder goed te werken. We denken te weten hoe de stamcellen weer groeistoffen gaan maken’
Bindweefsel
Naast de mini-longen gebruikten de onderzoekers ook stukjes long van gezonde mensen en mensen met COPD voor hun onderzoek. Hieruit haalden zij alle cellen weg zodat alleen het bindweefsel overbleef dat tussen de cellen in zit. ‘In dit model onderzochten we hoe goed de stamcellen zich aan het bindweefsel konden hechten. We vonden dat de stamcellen van COPD-patiënten zich goed kunnen vasthechten. Maar als we ze in het bindweefsel van mensen met COPD laten groeien, lijkt het erop dat ze na een tijdje minder groeistoffen aanmaken. We ontdekten ook waardoor dat zou kunnen komen. In het bindweefsel van mensen met COPD zit minder van bepaalde eiwitten. We vermoeden dat als je die eiwitten weer toevoegt, de stamcellen ook weer groeistoffen gaan maken.’
Toekomstmuziek
Irene Heijink en haar collega’s leerden de afgelopen jaren veel over stamcellen en COPD. Nu willen ze een stapje verder gaan. ‘We willen een soort gel maken waar we de stamcellen en de eiwitten uit het bindweefsel samen in stoppen. Hiervoor gaan we samenwerken met mensen van de Universiteit van Twente. Zij hebben hier veel ervaring mee. Uiteindelijk willen we de gel met de stamcellen en de eiwitten in de longen van COPD-patiënten brengen. We hopen dan dat de beschadigde longblaasjes in deze longen gerepareerd of zelfs vernieuwd worden.’
Voordat het zover is, moet er nog heel wat gebeuren. ‘De gels uit het laboratorium kunnen we niet zomaar gebruiken. Eerst gaan we nog veel testen doen. Bijvoorbeeld bij proefdieren en daarna bij mensen. We moeten natuurlijk wel zeker weten dat het echt veilig is en of het ook in het menselijk lichaam werkt. Dat kan nog jaren duren. Maar ik hoop echt dat we in de toekomst het probleem met de longblaasjes voor COPD-patiënten kunnen oplossen.’