Longfonds levert inbreng voor verkiezingsprogramma’s van gemeenten: gezonde lucht en bewegen

Onze inbreng is tot stand gekomen in samenwerking met Long Alliantie Nederland en in overleg met (kinder)longartsen, huisartsen, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, artsen maatschappij en gezondheid, andere zorgverleners en milieugezondheidskundigen. Het is gestuurd naar de zes grootste politieke partijen van alle gemeenten. Er zijn verschillende versies van onze inbreng verzonden, afhankelijk of gemeenten wel of niet aangesloten zijn bij het Schone Lucht Akkoord, en wel of niet in een veeteeltgebied liggen. 

Los van deze inbreng ontvangen gemeenten ook bericht van de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, waar Longfonds deel van uitmaakt. Hierin wordt gesteld dat kinderen rookvrij moeten kunnen opgroeien, en het belangrijk is dat mensen stoppen met roken. 

Onze inbreng: Vrij ademen voor iedereen, in gezonde lucht

De huidige luchtkwaliteit in Nederland is oorzaak van veel ziekte en sterfte. Wij willen dat kinderen geen longziekte meer krijgen door het inademen van vieze lucht en dat mensen met een longziekte er niet nog zieker door worden. Er moet nog veel gebeuren voordat iedereen gezonde lucht kan inademen.

Luchtvervuiling ontstaat door het verbranden van hout en houtige biomassa, door verkeer, intensieve veeteelt, industrie, luchtvaart en scheepvaart. Deze bronnen stoten ongezonde deeltjes en gassen uit, die schade aan de gezondheid veroorzaken.

Pak alle bronnen aan en boek cruciale gezondheidswinst
Wij vinden dat álle bronnen van luchtvervuiling moeten worden aangepakt en daarbij de grootste vervuilers als eerste. Uw gemeente kan een bijdrage leveren door de uitstoot op alle bronnen omlaag te brengen. In deze inbreng agenderen wij graag nog extra de bronnen waar onze achterban (volwassenen en kinderen met een longziekte) veel gezondheidsschade door ondervindt en die in onze ogen onvoldoende worden aangepakt.

U kunt een bijdrage leveren aan het realiseren van de cruciale gezondheidswinst in uw gemeente met specifiek beleid voor de volgende onderwerpen.

• Gevoelige bestemmingen

  Gevoelige bestemmingen zijn scholen, kinderdagverblijven en verpleeghuizen. GGD’en rekenen, in onze ogen terecht, ook woningen hiertoe. Het is belangrijk dat mensen en met name kinderen niet te dicht in de buurt van een vervuilingsbron wonen, in gezonde lucht kunnen bewegen en naar school of werk kunnen gaan.

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Ontwikkel een zogenoemd ‘gevoelige bestemmingenbeleid’, volgens het advies van de GGD (zie het volgende punt).
  • Houd afstand tussen bovengenoemde voorzieningen, inclusief woningen en vervuilingsbronnen zoals drukke wegen en intensieve veehouderij.

• Houtstook

  Houtkachels, open haarden, terrashaarden, vuurkorven en barbecues vervuilen de lucht lokaal sterk. Mensen zijn niet in staat om zichzelf te onttrekken aan de ongezonde effecten van particuliere houtstook in hun omgeving. Daarom ligt er een taak voor de gemeente om serieus aandacht te geven aan dit probleem.

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Goede voorlichting geven over de gezondheidsrisico’s van houtstook, gecombineerd met een oproep om niet te stoken. Nog te veel mensen zijn zich niet bewust van de schadelijkheid voor de gezondheid van henzelf en hun omgeving. In een voorlichtingscampagne passen geen stooktips. Gezond stoken bestaat niet.
  • Met gebruikmaking van dit document van STAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening) kan uw gemeente zich inspannen om gedupeerden serieus te horen en te helpen bij het verminderen van de overlast. Burgers die bij de gemeente overlast melden of vragen om handhaving voelen zich vaak niet gehoord. In dit document worden aanbevelingen gedaan aan gemeenten om overlastsituaties van houtrook aan te pakken en kan uw gemeente ondersteunen in het verminderen van de overlast.
  • Een slooppremie instellen voor wie een schoon alternatief zoekt. Het is belangrijk om daarbij, in het geval van een vervangingssubsidie, geen minder vervuilende houtkachel toe te staan, maar enkel verwarmingstoestellen die niet op hout stoken.
  • Wanneer wijken van het aardgas af gaan, moeten alleen gezonde alternatieven voor verwarming als optie worden geboden. De inzet op houtstook moet vermeden worden.
  • Het stimuleren van houtrookvrije wijken. In het kader van het Schone Lucht Akkoord experimenteren enkele gemeenten met houtrookarme wijken.

• Biomassa

  In het kader van de energietransitie is er door de overheid uitgebreid ingezet op centrales waarin houtige biomassa wordt gestookt. Kleinere en verhoudingsgewijs zeer vervuilende centrales zie je vaak ook in woonwijken, dat levert voor de omwonenden veel overlast en gezondheidsschade op. Steeds vaker rapporteren mensen met een longziekte gezondheidsklachten door de stook van houtige biomassa in centrales.

  Wat kan uw gemeente doen?
  Wij vinden dat voorkomen moet worden dat in de energietransitie keuzes worden gemaakt die verkeerd uitpakken voor de volksgezondheid.

  • Verleen geen vergunning aan nieuwe centrales waarin houtige biomassa wordt gestookt.
  • Faseer bestaande biomassacentrales uit en leg intussen strenge uitstootnormen op.

• Intensieve veeteelt

  De landbouwsector is verantwoordelijk voor 41 procent van de concentratie fijnstof PM2,5 door menselijk handelen, veroorzaakt in Nederland. Fijnstof uit de landbouw wordt direct door de veehouderijen uitgestoten in de vorm van huid-, mest-, voer-, en strooiseldeeltjes. Daarnaast ontstaat secundair fijnstof door ammoniakuitstoot. Dit draagt in grote mate bij aan de achtergrondconcentratie van fijnstof in Nederland.

  Uit onderzoek blijkt daarnaast dat mensen die in de buurt wonen van veehouderijen vaker een lagere longfunctie en longontstekingen hebben. Daarbij komt dat mensen met een longziekte op die plekken meer gezondheidsklachten ervaren.

  Wat kan uw gemeente doen?
  Wij vinden dat er moet worden gezocht naar oplossingen, waarbij de uitstoot van de intensieve veehouderij significant wordt verlaagd. Dit komt de luchtkwaliteit in heel Nederland ten goede. Daarnaast is het nodig om de gezondheidsbedreigende effecten die ontstaan nabij veehouderijen zoveel mogelijk te voorkómen.

  • Stimuleer een significante beperking van de uitstoot van intensieve veehouderij.
  • Houd afstand tussen intensieve veehouderij en gevoelige bestemmingen, zie ook hierboven bij gevoelige bestemmingen.

• Schone Lucht Akkoord

  In 2020 is het Schone Lucht Akkoord gesloten tussen Rijk, provincies en gemeenten. De ambitie is om de luchtkwaliteit in Nederland permanent te verbeteren, met een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 (ten opzichte van 2016).

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Uw gemeente kan zich aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord. Dan wordt uw gemeente ondersteund bij het opstellen van uitvoeringsplannen en het uitwisselen van kennis.

Gezondheidseffecten van luchtvervuiling

• Ziekten

  Luchtvervuiling veroorzaakt en verergert longziekten, (long)kanker en hart- en vaatziekten.

• Sterfgevallen en ziekenhuisopnames

  Het leidt tot 12.000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar en 16.000 spoedziekenhuisopnames.

• Luchtvluchteling

  Nederland telt 1,2 miljoen mensen met een longziekte. Bij zo’n 750.000 van hen leidt luchtvervuiling tot gezondheidsklachten. Het woord ‘luchtvluchteling’ is inmiddels een begrip: tienduizenden mensen met een longziekte overwegen om deze reden wel eens om te verhuizen.

• Relatie andere aandoeningen

  Er zijn aanwijzingen voor een relatie met diabetes, neurologische- en psychische aandoeningen zoals dementie en depressie. En bij kinderen met onder meer autisme en ADHD.

• Maakt vatbaar

  Het ondermijnt de gezondheid en maakt zo vatbaarder voor infectieziekten en mogelijk ook voor COVID-19.

• Kinderen worden extra getroffen door vieze lucht

  Kinderen die opgroeien in gebieden met vervuilde lucht, ontwikkelen vaker astma. Bij 1 op de 5 kinderen met astma in Nederland is het ontstaan van de ziekte gerelateerd aan blootstelling aan stikstofdioxide. Astma is de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen.

• In de baarmoeder al

  Het risico op het ontwikkelen van een longziekte begint al in de eerste 1000 dagen van een kinderleven. Zelfs al in de baarmoeder wordt een kind blootgesteld aan luchtvervuiling. Er is een verband tussen luchtvervuiling en een verlaagd geboortegewicht. En daarmee met het ontwikkelen van astma en een verminderde longfunctie op latere leeftijd. Er zijn ook aanwijzingen voor een relatie tussen vieze lucht en een verminderde longontwikkeling.

• Ongelijkwaardigheid

  Kinderen met astma zijn door luchtvervuiling extra benauwd. Houtstokende buren, wonen nabij een drukke weg of een andere vervuilingsbron maken dat kinderen met astma regelmatig benauwd zijn, meer medicijnen moeten gebruiken en vaker astma-aanvallen krijgen. Hierdoor ontstaat ongelijkwaardigheid tussen kinderen. Een kind met astma heeft namelijk geen gelijke kans om een leven te leiden zoals alle kinderen: met naar school gaan, buiten spelen of zwemles.

Onze inbreng (2): Bewegen voor mensen met een longziekte

Bewegen is voor iedereen een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Voor mensen met een longziekte is bewegen, naast reguliere longzorg, essentieel, om gezondheidsverlies zoveel mogelijk te voorkómen. Uw gemeente kan hierin een doorslaggevende rol spelen door mensen te begeleiden naar een inclusief sport- en beweegaanbod en te zorgen voor een beweegvriendelijke omgeving.

Voor de 1,2 miljoen mensen met een chronische longziekte in Nederland is een gezonde leefstijl niet altijd vanzelfsprekend. Zij hebben een achterstand ten opzichte van de algemene bevolking. De coronaperiode heeft de gezondheidsverschillen nog verder vergroot en de kwetsbaarheid van bepaalde groepen mensen zichtbaar gemaakt.

Het is hard nodig om een inhaalslag te maken. Want een zo gezond mogelijke leefstijl door voldoende te bewegen, is heel belangrijk voor mensen met een longziekte om verslechtering van hun gezondheid tegen te gaan. Een gezonde bevolking is van maatschappelijk belang, en daarmee ook voor de gemeente.

• Begeleiding naar een inclusief sportaanbod

  In toekomstgerichte zorg ligt een grote rol weggelegd voor de patiënt in het zelf regie nemen over zijn of haar gezondheid. Eén van de tendensen is dat de focus verschuift van beweegzorg naar preventie door een gezonde leefstijl. Mensen met een longziekte lopen hierbij tegen praktische belemmeringen aan. Zij hebben behoefte aan meer begeleiding bij het beginnen met sporten en bewegen. Een inclusief beweeg- en sportaanbod houdt rekening met diverse behoeften en achtergronden van mensen met een longziekte of andere aandoening en verlaagt daarbij de drempel om fysiek actief te zijn..

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Geef een impuls aan een lokaal inclusief sport- en beweegaanbod en stimuleer mensen met een longziekte of andere aandoening actief om deel te nemen. Zet hiervoor beweegcoaches in en maak van mensen met een longziekte een urgente doelgroep.

• Een beweegvriendelijke omgeving

  Volwassenen bewegen méér wanneer er in de omgeving van de woning voldoende recreatieve buitenruimte beschikbaar is. Ook is het belangrijk dat de plaatsen en voorzieningen om te bewegen goed toegankelijk zijn. Voor mensen met een longziekte is daarnaast een gezonde luchtkwaliteit buiten en binnen essentieel. Een beweegvriendelijke omgeving draagt bij aan een betere lichamelijke gezondheid. Kijk op de RIVM Atlas leefomgeving om te zien hoe beweegvriendelijk uw gemeente is.

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Zorg voor een leefomgeving die stimuleert, faciliteert en uitdaagt om te bewegen, te sporten en elkaar te ontmoeten. En neem verbeteringen op in de lokale omgevingsvisie en -plannen.

Vitaal Vechtdal

Vitaal Vechtdal is een regionale beweging voor meer gezondheid en welzijn. Onderdeel hiervan is de Vitaal Vechtdal Challenge, een 20 weken gratis wandelprogramma voor mensen met een chronische aandoening, zoals longziekten of long covid, waarin aandacht wordt besteed aan een gezonde(re) leefstijl.

Helmondse Ommetjes

Om mensen te stimuleren om in beweging te komen, hebben de buurtsportcoaches van Jibb+ de Helmondse ‘Ommetjes’ bedacht. Het Ommetje is een route van ongeveer 2,5 kilometer in elke wijk in de stad Helmond. Onderweg voer je een aantal beweegoefeningen uit, voor extra beweging en variatie. Het lopen van een Ommetje wordt extra leuk als je iemand met je mee vraagt.

Creëer een beweegtuin, zoals in Lisse

Sporten, bewegen en spelen in de openbare ruimte is mogelijk met beweegtuinen (zoals in Lisse). Jong en oud, worden hierdoor uitgedaagd om meer in de buitenlucht te gaan bewegen.

Hier vind je alle bronnen voor de inbreng van Longfonds.

> Terug naar het nieuwsoverzicht