Manifest

Manifest: Geef kinderen gezonde lucht – nu en in de toekomst

Dringende oproep aan het nieuwe kabinet: benoem een speciale gezant voor gezonde lucht

Overal en altijd in Nederland gezonde lucht. Vrij ademen, voor iedereen, en in het bijzonder voor kinderen. Dat is wat wij willen. De realiteit is helaas dat de lucht op veel plekken ongezond is. Hierdoor loopt iedereen in Nederland onnodig gezondheidsschade op. Dat begint zelfs al in de baarmoeder, waar het ongeboren kind wordt blootgesteld aan luchtvervuiling. De gezondheidsschade die dan al ontstaat, heeft een grote impact op de rest van het leven.

Met het door het vorige kabinet opgestelde Schone Lucht Akkoord (SLA), lijkt er misschien voldoende aandacht te zijn voor gezonde lucht. Zorgprofessionals en wetenschappers vertellen een ander verhaal. Er is meer ambitie en snelheid nodig voor preventie van ziekte.

Wij doen daarom een dringende oproep aan het aanstaande kabinet om een nieuwe impuls te geven aan gezonde lucht. Verbind de noodzaak van het realiseren van gezonde lucht met de opgaven voor bijvoorbeeld klimaat, energietransitie en stikstofproblematiek en voorkom gezondheidsschade. Stel daarvoor een speciale gezant voor gezonde lucht aan. En laat onze kinderen – nu en in de toekomst – vrij ademen. Daar hebben ze recht op.

(Kinder)longartsen, huisartsen, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, artsen maatschappij en gezondheid, andere zorgverleners, milieugezondheidskundigen én wetenschappers maken zich zorgen over de impact van vieze lucht bij kinderen:

Kinderen die opgroeien in gebieden met vervuilde lucht, ontwikkelen vaker astma.(1) Bij 1 op de 5 kinderen met astma in Nederland is het ontstaan van de ziekte gerelateerd aan blootstelling aan stikstofdioxide.(2) Astma is de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen.
Het risico op het ontwikkelen van een longziekte begint al in de eerste 1000 dagen van een kinderleven. Zelfs al in de baarmoeder wordt een kind blootgesteld aan luchtvervuiling.(3) Er is een verband tussen luchtvervuiling en een verlaagd geboortegewicht. En daarmee met het ontwikkelen van astma en een verminderde longfunctie op latere leeftijd. Er zijn ook aanwijzingen voor een relatie tussen vieze lucht en een verminderde longontwikkeling.
Kinderen met astma zijn door luchtvervuiling extra benauwd. Houtstokende buren, wonen nabij een drukke weg of een andere vervuilingsbron maken dat kinderen met astma regelmatig benauwd zijn, meer medicijnen moeten gebruiken en vaker astma-aanvallen krijgen. Hierdoor ontstaat ongelijkwaardigheid tussen kinderen. Een kind met astma heeft namelijk geen gelijke kans om een leven te leiden zoals alle kinderen: met naar school gaan, buiten spelen of zwemles.

Voor Noëlle is de lucht adembenemend

Noëlle (6) wordt ziek van de lucht die ze inademt. Ze woont met haar moeder, broer en zus in de Rotterdamse wijk Rozenburg, letterlijk onder de rook van Pernis, omgeven door snelwegen en industrie. Alleen al het afgelopen jaar lag ze twee keer op de IC. De kinderlongarts van Noëlle, Ismé de Kleer, is ervan overtuigd dat er een verband is. “Iedere keer als er veel vervuiling in de lucht zit, wordt Noëlle hier opgenomen. En Noëlle is niet het enige patiëntje dat vanwege vieze lucht in het ziekenhuis belandt. Dit is echt een maatschappelijk probleem.”

Vieze lucht maakt ziek, zowel kinderen als volwassenen:(3)

Luchtvervuiling veroorzaakt en verergert longziekten, (long)kanker en hart- en vaatziekten.

Het leidt tot 12.000 vroegtijdige sterfgevallen(4) per jaar en 16.000 spoedziekenhuisopnames(5).
Nederland telt 1,2 miljoen mensen met een longziekte. Bij zo’n 750.000 van hen leidt luchtvervuiling tot gezondheidsklachten.(6) Het woord ‘luchtvluchteling’ is inmiddels een begrip: tienduizenden mensen met een longziekte overwegen om deze reden wel eens om te verhuizen.(7)
Er zijn aanwijzingen voor een relatie met diabetes, neurologische- en psychische aandoeningen zoals dementie en depressie. En bij kinderen met onder meer autisme en ADHD.
Het ondermijnt de gezondheid en maakt zo vatbaarder voor infectieziekten en mogelijk ook voor COVID-19.(8)

Alleen al de laatste weken kregen we duizenden steunbetuigingen voor ons pleidooi voor gezonde lucht. Stuk voor stuk hartenkreten van bezorgde mensen met een duidelijk appel: als het nieuwe kabinet nu niet veel meer en sneller werk maakt van gezonde lucht, dan blijven huidige en toekomstige generaties nog langer grote gezondheidsproblemen ondervinden.

Wij, ondertekenaars van dit manifest, willen dat kinderen kunnen opgroeien in gezonde lucht.

Het vorige kabinet heeft met het Schone Lucht Akkoord (SLA) een eerste stap gezet. Het is hoog tijd om nu een stap verder te zetten en meer en eerder gezondheidswinst te behalen. Niet pas in 2030, zoals het SLA beoogt, maar in de komende kabinetsperiode.

Gezonde lucht heeft brede maatschappelijke steun. En ook de zorg en de wetenschap pleiten ervoor: voorkom dat onze kinderen onnodig ziek worden.

Wij doen een dringende oproep aan het aanstaande kabinet om een nieuwe impuls te geven aan gezonde lucht, juist voor kinderen, en hiervoor een speciale gezant aan te stellen.

Deze persoon behartigt de belangen van luchtkwaliteit en gezondheid, met als opdracht:

Aanjagen van een échte verandering en ambitie op gezonde lucht;
Verbinden van luchtkwaliteit en gezondheid aan grote maatschappelijke opgaven zoals klimaat, energietransitie en stikstofproblematiek;
Voortdurend adviseren van de minister van Volksgezondheid over de impact door vieze lucht;
Voorzitterschap van een interdepartementale werkgroep waar preventie aan luchtvervuiling wordt verbonden;
Ontwikkelen van een meetlat voor gezonde lucht waarlangs beleidsvoorstellen worden gelegd, zodat daar waar wordt beslist vanuit bijvoorbeeld klimaat-, energie- of stikstofoverwegingen de effecten op luchtkwaliteit en gezondheid worden meegewogen;
En daarbij een krachtige investering doen vanuit gezonde lucht. Door te komen met aanvullende, effectievere maatregelen en innovatieve oplossingen die de lucht aanzienlijk gezonder maken;
Te beginnen bij een serieuze aanpak van de houtrookproblematiek, een snelle afbouw van het verbranden van houtige biomassa en een integrale oplossing voor het stikstofdossier.

Geef kinderen gezonde lucht

Noëlle kan er niet voor kiezen om gezonde lucht in te ademen, ze moet het doen met de lucht in haar omgeving. Laten we er voor zorgen dat de lucht snel gezond wordt, zodat het ontstaan en verergeren van (long)ziekten door ongezonde lucht wordt voorkómen. Voor Noëlle. En voor alle kinderen en volwassenen in Nederland.

Longfonds en de ondertekenaars van dit manifest doen graag mee. Vanuit onze kennis over longen en gezondheid en over wat kinderen met en zonder een longziekte nodig hebben. Wij blijven helpen in het organiseren van maatschappelijk draagvlak door het creëren van bewustwording.

Nieuw kabinet: Laat kinderen vrij ademen en geef ze gezonde lucht, nu en in de toekomst!

Hoogachtend,

Dit pleidooi wordt mede ondertekend door:

Dr. Ismé M. de Kleer, kinderlongarts, Franciscus Gasthuis & Vlietland; lid sectie kinderlongziekten NVK
Dr. Hans in ’t Veen, longarts Franciscus Gasthuis & Vlietland, bestuurslid LAN
Dr. Annemie Boehmer, kinderlongarts, kinderarts Spaarne Gasthuis
Prof. dr. Onno van Schayck, hoogleraar Preventieve Geneeskunde Universiteit Maastricht
Dr. Jiska Snoeck-Stroband, huisarts; huisartsenpraktijk Akelei Den Haag; voorzitter CAHAG, bestuurslid LAN
Dr. Karin M. de Winter-de Groot, kinderlongarts WKZ/UMC Utrecht, bestuurslid sectie kinderlongziekten NVK
Prof. dr. Kors van der Ent, hoogleraar kinderlongziekten en kinderarts Universitair Medisch Centrum Utrecht
Dr. Peter Merkus, kinderlongarts, hoofd kinderlongziekten Radboudumc Amalia Kinderziekenhuis, voorzitter sectie kinderlongziekten NVK
Prof. dr. Niels H. Chavannes, hoogleraar huisartsgeneeskunde, Universiteit Leiden
Dr. Letty de Weger, onderzoeker afdeling longziekten Leids Universitair Medisch Centrum
Drs. Henk Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, medische milieukunde, chemicus en gezondheidskundig adviseur gevaarlijke stoffen
Prof. dr. ir. Roel Vermeulen, hoogleraar Milieu-epidemiologie en Exposoom Analyse, IRAS, Universiteit Utrecht & Universitair Medisch Centrum Utrecht
Prof. dr. ir. Bert Brunekreef, Emeritus Professor of Environmental Epidemiology, IRAS, Universiteit Utrecht
Dr. ir. Gerard Hoek, universitair hoofddocent IRAS, Universiteit Utrecht
Dr. ir. Lidwien Smit, universitair hoofddocent, IRAS, Universiteit Utrecht
Dr. Ulrike Gehring, universitair hoofddocent, IRAS, Universiteit Utrecht
Prof. dr. Alex Burdorf, hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg, Erasmus MC Rotterdam
Dr. ir. Paul Scheepers, toxicoloog, Radboudumc
Drs. Michiel Bannier, kinderlongarts Maastricht UMC+
Dr. Erik Bischoff, huisarts Universitair Gezondheidscentrum Heyendael, senior-onderzoeker, Radboud UMC Eerstelijnsgeneeskunde
Linda Eijking, voorzitter taakgroep Kinderlongverpleegkundigen
Dr. Wanda de Kanter, longarts, voorzitter Stichting Rookpreventie Jeugd
Prof. dr. Tessa J. Roseboom, professor of Early Development and Health, Amsterdam UMC
Dr. Els M. L. Verschuur, senior projectleider COMPASSION voor passende palliatieve zorg bij COPD, Long Alliantie Nederland
Prof. dr. Harm Jan Bogaard, hoogleraar experimentele longgeneeskunde, Amsterdam UMC
Prof. dr. Reinoud Gosens, hoogleraar Farmacologie Rijksuniversiteit Groningen
Dr. Marielle Pijnenburg, kinderlongarts, hoofd afdeling Kinderlongziekten -en allergologie, Erasmus MC & Sophia Kinderziekenhuis Rotterdam
Dr. Leendert van Bree, directeur adviesbureau LvB Business Development, Urban Futures and Health
Gertrud van Vulpen, voorzitter V&VN Praktijkverpleegkundigen en Praktijkondersteuners
Dr. Peter van de Hazel, arts Maatschappij en Gezondheid, voorzitter International Network on Children's Health, Environment and Safety (INCHES)
Prof. dr. Lars Hein, hoogleraar Milieusysteemanalyse, Wageningen Universiteit
Dr. M. Enajat, plastisch reconstructief chirurg, Dijklander Ziekenhuis
Prof. dr. Pieter Hiemstra, hoogleraar celbiologie en immunologie van longziekten, Leids Universitair Medisch Centrum
Prof. Dr. Anke-Hilse Maitland-van der Zee, hoogleraar Precision Medicine in Respiratory Disease
Drs. Johan van de Gronden, bestuurslid Gezondheidsfondsen voor Rookvrij
Drs. Inge Everhardus, arts Maatschappij en Gezondheid, jeugdarts n.p
Dr. Trudek Möller, Arbo-Longarts ArboConcern, Noordwijk