Dit kan uw gemeente doen voor gezonde lucht

Luchtvervuiling

De huidige luchtkwaliteit in Nederland is oorzaak van veel ziekte en sterfte. Luchtvervuiling ontstaat door het verbranden van hout en houtige biomassa, door verkeer, intensieve veeteelt, industrie, luchtvaart en scheepvaart. Deze bronnen stoten ongezonde deeltjes en gassen uit, die schade aan de gezondheid veroorzaken.

Specifiek beleid voor de volgende onderwerpen

Uw gemeente kan een bijdrage leveren door de uitstoot op alle bronnen omlaag te brengen. Wij agenderen graag nog extra de bronnen waar onze achterban (volwassenen en kinderen met een longziekte) veel gezondheidsschade door ondervindt en die in onze ogen onvoldoende worden aangepakt.
U kunt een bijdrage leveren aan het realiseren van de cruciale gezondheidswinst in uw gemeente met specifiek beleid voor de volgende onderwerpen.

• Gevoelige bestemmingen

  Gevoelige bestemmingen zijn scholen, kinderdagverblijven en verpleeghuizen. GGD’en rekenen, in onze ogen terecht, ook woningen hiertoe. Het is belangrijk dat mensen en met name kinderen niet te dicht in de buurt van een vervuilingsbron wonen, in gezonde lucht kunnen bewegen en naar school of werk kunnen gaan.

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Ontwikkel een zogenoemd ‘gevoelige bestemmingenbeleid’, volgens het advies van de GGD (zie het volgende punt).
  • Houd afstand tussen bovengenoemde voorzieningen, inclusief woningen en vervuilingsbronnen zoals drukke wegen en intensieve veehouderij.

• Houtstook

  Houtkachels, open haarden, terrashaarden, vuurkorven en barbecues vervuilen de lucht lokaal sterk. Mensen zijn niet in staat om zichzelf te onttrekken aan de ongezonde effecten van particuliere houtstook in hun omgeving. Daarom ligt er een taak voor de gemeente om serieus aandacht te geven aan dit probleem.

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Goede voorlichting geven over de gezondheidsrisico’s van houtstook, gecombineerd met een oproep om niet te stoken. Nog te veel mensen zijn zich niet bewust van de schadelijkheid voor de gezondheid van henzelf en hun omgeving. In een voorlichtingscampagne passen geen stooktips. Gezond stoken bestaat niet.
  • Met gebruikmaking van dit document van STAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening) kan uw gemeente zich inspannen om gedupeerden serieus te horen en te helpen bij het verminderen van de overlast. Burgers die bij de gemeente overlast melden of vragen om handhaving voelen zich vaak niet gehoord. In dit document worden aanbevelingen gedaan aan gemeenten om overlastsituaties van houtrook aan te pakken en kan uw gemeente ondersteunen in het verminderen van de overlast.
  • Een slooppremie instellen voor wie een schoon alternatief zoekt. Het is belangrijk om daarbij, in het geval van een vervangingssubsidie, geen minder vervuilende houtkachel toe te staan, maar enkel verwarmingstoestellen die niet op hout stoken.
  • Wanneer wijken van het aardgas af gaan, moeten alleen gezonde alternatieven voor verwarming als optie worden geboden. De inzet op houtstook moet vermeden worden.
  • Het stimuleren van houtrookvrije wijken. In het kader van het Schone Lucht Akkoord experimenteren enkele gemeenten met houtrookarme wijken.

• Biomassa

  In het kader van de energietransitie is er door de overheid uitgebreid ingezet op centrales waarin houtige biomassa wordt gestookt. Kleinere en verhoudingsgewijs zeer vervuilende centrales zie je vaak ook in woonwijken, dat levert voor de omwonenden veel overlast en gezondheidsschade op. Steeds vaker rapporteren mensen met een longziekte gezondheidsklachten door de stook van houtige biomassa in centrales.

  Wat kan uw gemeente doen?
  Wij vinden dat voorkomen moet worden dat in de energietransitie keuzes worden gemaakt die verkeerd uitpakken voor de volksgezondheid.

  • Verleen geen vergunning aan nieuwe centrales waarin houtige biomassa wordt gestookt.
  • Faseer bestaande biomassacentrales uit en leg intussen strenge uitstootnormen op.

• Intensieve veeteelt

  De landbouwsector is verantwoordelijk voor 41 procent van de concentratie fijnstof PM2,5 door menselijk handelen, veroorzaakt in Nederland. Fijnstof uit de landbouw wordt direct door de veehouderijen uitgestoten in de vorm van huid-, mest-, voer-, en strooiseldeeltjes. Daarnaast ontstaat secundair fijnstof door ammoniakuitstoot. Dit draagt in grote mate bij aan de achtergrondconcentratie van fijnstof in Nederland.

  Uit onderzoek blijkt daarnaast dat mensen die in de buurt wonen van veehouderijen vaker een lagere longfunctie en longontstekingen hebben. Daarbij komt dat mensen met een longziekte op die plekken meer gezondheidsklachten ervaren.

  Wat kan uw gemeente doen?
  Wij vinden dat er moet worden gezocht naar oplossingen, waarbij de uitstoot van de intensieve veehouderij significant wordt verlaagd. Dit komt de luchtkwaliteit in heel Nederland ten goede. Daarnaast is het nodig om de gezondheidsbedreigende effecten die ontstaan nabij veehouderijen zoveel mogelijk te voorkómen.

  • Stimuleer een significante beperking van de uitstoot van intensieve veehouderij.
  • Houd afstand tussen intensieve veehouderij en gevoelige bestemmingen, zie ook hierboven bij gevoelige bestemmingen.

• Schone Lucht Akkoord

  In 2020 is het Schone Lucht Akkoord gesloten tussen Rijk, provincies en gemeenten. De ambitie is om de luchtkwaliteit in Nederland permanent te verbeteren, met een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 (ten opzichte van 2016).

  Wat kan uw gemeente doen?

  • Uw gemeente kan zich aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord. Dan wordt uw gemeente ondersteund bij het opstellen van uitvoeringsplannen en het uitwisselen van kennis.

Gezondheidseffecten van luchtvervuiling

• Ziekten

  Luchtvervuiling veroorzaakt en verergert longziekten, (long)kanker en hart- en vaatziekten.

   

  Bron: Heins, M., Heijmans, M. Luchtvervuiling verergert gezondheidsklachten bij mensen met een longziekte. Utrecht: Nivel, 2020.

  Kernpunten
  - Maar liefst 75% van de mensen met een longziekte heeft jaarlijks één of meerdere keren last van luchtvervuiling; een kwart ondervindt zelfs wekelijks last.
  - Bij twee derde van de mensen met een longziekte leidt luchtvervuiling ook tot gezondheidsklachten zoals kortademigheid en irritatie aan ogen, neus en keel.
  - Vooral vuurwerk en houtkachels, twee bronnen van fijnstof, zorgen voor klachten als benauwdheid, hoesten, geprikkelde slijmvliezen en een verminderde longfunctie.
  - Mensen in stedelijke gebieden hebben vaker last van luchtwegklachten ten gevolge van luchtvervuiling dan mensen op het platteland.
  - De meeste mensen (77%) met een longziekte zijn zich ervan bewust dat de luchtkwaliteit invloed kan hebben op hun longziekte en veel mensen ondernemen ook actie als ze last hebben van luchtvervuiling. Binnen blijven, extra ventileren, inspanning vermijden zijn de meest genoemde acties. Circa een kwart past de medicatie aan.

• Sterfgevallen en ziekenhuisopnames

  Het leidt tot 12.000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar en 16.000 spoedziekenhuisopnames.

  Bron: Gezondheidswinst door schonere lucht - Gezondheidsraad

• Luchtvluchteling

  Nederland telt 1,2 miljoen mensen met een longziekte. Bij zo’n 750.000 van hen leidt luchtvervuiling tot gezondheidsklachten. Het woord ‘luchtvluchteling’ is inmiddels een begrip: tienduizenden mensen met een longziekte overwegen om deze reden wel eens om te verhuizen.

  Bron: Nivel-onderzoek Monitor Zorg- en Leefsituatie van Mensen met een Longziekte (Longmonitor), in opdracht van het Longfonds

• Relatie andere aandoeningen

  Er zijn aanwijzingen voor een relatie met diabetes, neurologische- en psychische aandoeningen zoals dementie en depressie. En bij kinderen met onder meer autisme en ADHD.

• Maakt vatbaar voor infectieziekten

  Het ondermijnt de gezondheid en maakt zo vatbaarder voor infectieziekten en mogelijk ook voor COVID-19.

  Bron: Air pollution and COVID-19 - European Parliament

• Kinderen worden extra getroffen door vieze lucht

  Kinderen die opgroeien in gebieden met vervuilde lucht, ontwikkelen vaker astma. Bij 1 op de 5 kinderen met astma in Nederland is het ontstaan van de ziekte gerelateerd aan blootstelling aan stikstofdioxide. Astma is de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen.

  Bronnen

• In de baarmoeder al

  Het risico op het ontwikkelen van een longziekte begint al in de eerste 1000 dagen van een kinderleven. Zelfs al in de baarmoeder wordt een kind blootgesteld aan luchtvervuiling. Er is een verband tussen luchtvervuiling en een verlaagd geboortegewicht. En daarmee met het ontwikkelen van astma en een verminderde longfunctie op latere leeftijd. Er zijn ook aanwijzingen voor een relatie tussen vieze lucht en een verminderde longontwikkeling.

  Gezondheidseffecten van luchtverontreiniging - RIVM

• Ongelijkwaardigheid

  Kinderen met astma zijn door luchtvervuiling extra benauwd. Houtstokende buren, wonen nabij een drukke weg of een andere vervuilingsbron maken dat kinderen met astma regelmatig benauwd zijn, meer medicijnen moeten gebruiken en vaker astma-aanvallen krijgen. Hierdoor ontstaat ongelijkwaardigheid tussen kinderen. Een kind met astma heeft namelijk geen gelijke kans om een leven te leiden zoals alle kinderen: met naar school gaan, buiten spelen of zwemles.

Ons advies is tot stand gekomen in samenwerking met Long Alliantie Nederland en in overleg met (kinder)longartsen, huisartsen, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, artsen maatschappij en gezondheid, andere zorgverleners en milieugezondheidskundigen.

Een overzicht van alle gebruikte bronnen vindt u hier.

Ga (terug) naar de campagnepagina 'Voorkom astma bij kinderen'