Zo krijg je meer veerkracht

‘Hoe gaat het met je?’ Wie een longziekte heeft, vertelt bij deze vraag waarschijnlijk hoe het staat met zijn benauwdheid, vermoeidheid, pijn en andere lichamelijke klachten. Zeker als een arts deze vraag stelt. Dat is logisch maar ook jammer, vindt Machteld Huber, voormalig huisarts, onderzoeker én de motor achter het idee ‘positieve gezondheid’. Want iemand is méér dan zijn ziekte. Daarom zou er ook meer aandacht moeten zijn voor de mens achter de astma, COPD, longfibrose of welke ziekte dan ook. ‘Gezondheid gaat over veerkracht’, zegt ze. ‘Over je kunnen aanpassen en zelf de leiding nemen, ook bij pech die op je levenspad komt, zoals een ziekte.’

Daarmee heeft Machteld Huber zelf ervaring: ze werd tussen haar dertigste en vijfendertigste vier keer flink ziek, waarvan één keer zelfs zeer heftig – ze had kanker. ‘Ik noem het mijn gehaktmolenjaren. In die periode leerde ik wat patiënt zijn is. Dat zette me op het spoor van wat ik later ‘positieve gezondheid’ ben gaan noemen. Doordat ik ontdekte dat gezond zijn zoveel meer is dan geen ziekte hebben, kwam ik erachter dat je naast je ziekte toch een goed leven kunt leiden.’

Bredere blik

Natuurlijk moeten artsen een ziekte zo goed mogelijk behandelen, zegt Huber. Maar wie met een bredere blik naar gezondheid kijk, ziet meer mogelijkheden. Want al is een blijvende longziekte niet te genezen, op andere vlakken is wel winst te behalen. Op die manier kun je toch aan je gezondheid werken en krabbel je sneller weer op na een longaanval of andere terugslag.

Maar welke andere vlakken zijn belangrijk? Om hierachter te komen, vroeg Huber aan een groep van ruim zeshonderd patiënten wat voor hen gezondheid was. ‘Als arts keek ik zelf vooral naar de medische kant, ondanks mijn eigen ervaringen met ziek zijn. Ik was dus best verrast dat mensen heel andere dingen aandroegen. De conclusie was eigenlijk dat gezondheid over het hele leven gaat: over je fit voelen, maar ook over vrolijk zijn, genieten, goed in je vel zitten, contacten met anderen, kunnen werken, dromen hebben, dankbaarheid en voor jezelf zorgen.’

Glimmende ogen

In totaal kwam Machteld Huber uit op zes gebieden: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, meedoen, zingeving, kwaliteit van leven en dagelijks functioneren. Het idee is om bij de vraag ‘Hoe gaat het met je?’ naar al deze gebieden te kijken. En kijk dan niet zozeer naar wat er minder goed gaat, maar naar waaraan je meer aandacht zou willen geven. Huber: ‘En dat is heel persoonlijk. Voor de een zijn dat de kleinkinderen, voor de ander is dat vriendschap, religie of werk. Je moet dat ook echt zelf bedenken, juist die keuzevrijheid is heel belangrijk. Vraag je af: waar gaan mijn ogen van glimmen? Ook al zijn mensen heel ziek, er is altijd iets waar ze blij van worden en energie van krijgen. Uitzoeken wat dat is en daarmee aan de slag gaan, dáár draait het om.’

Tegenslag verwerken

Door op die manier naar gezondheid te kijken, is de conclusie minder snel: ik voel me erg benauwd, dus het gaat niet goed. Want misschien heb je wel een prima humeur, ken je je grenzen en heb je fijne vrienden. Huber: ‘Uiteraard heeft een ziekte veel invloed. Maar de rest van het leven heeft ook aandacht nodig, dat vergeten mensen vaak. Terwijl het meer helpt om te kijken naar wat nog wél kan.’

Dat is niet altijd makkelijk. Zeker als je net hebt gehoord dat je ziek bent of als je ziekte verergert. Of als iemand uit je fysio-traingroepje overlijdt aan dezelfde longziekte als jij hebt. Veerkrachtig zijn, betekent ook niet dat je je maar over ellende moet heen zetten, stelt Huber. Het wil ook niet zeggen dat je het moet wegstoppen en vooral leuke dingen moet gaan doen. ‘Het is juist nodig om een tegenslag eerst te verwerken. Het moet eruit, dat doet je goed.’

Het verwerken van tegenslag is heel belangrijk, want door emoties als angst, boosheid en verdriet goed onder ogen te zien en er eerlijk over te zijn, kun je tegenslag uiteindelijk accepteren. Huber: ‘Het is fijn als je iemand met een luisterend oor hebt, maar het opschrijven of het op een andere manier uiten, helpt ook goed. Huilen is bijvoorbeeld heel gezond. Of uit je boosheid door een schildering te maken.’

Ruimte voor blijdschap

Uiteindelijk lossen heftige emoties als angst, boosheid en verdriet hierdoor op, stelt Machteld Huber. ‘Pas daarna komt er rust en kun je kijken: oké, dit kan niet en dat kan wel. Pas als je de tegenslag een plaats geeft, kun je verdergaan met je leven. Dan is er ook weer ruimte voor blijdschap.’

Bovendien lijkt die ervaring veerkrachtiger te maken bij nieuwe ingrijpende gebeurtenissen, zoals de coronacrisis. Huber: ‘Een collega van mij werkt met blijvend zieke kinderen. Het viel haar op dat die in deze crisisperiode veel beter reageren op alles wat niet mag dan gezonde kinderen. De zieke kinderen hebben al goed geleerd om met pech en onzekerheid om te gaan.’

Veerkracht trainen

De een is van nature veerkrachtiger dan de ander, weet Huber. Maar je kunt jezelf wel veerkrachtiger maken. Naast het onder ogen zien van emoties, zijn daarbij drie dingen belangrijk. De eerste is kennis. ‘Je hoeft je natuurlijk niet als een arts te verdiepen in je ziekte, maar kennis geeft wel grip. Zorg dus dat je de belangrijkste dingen van je ziekte weet.’

De tweede factor is het gevoel dat je zelf iets kunt doen, dat je niet alleen maar een slachtoffer bent. ‘Kijk hoe je de grip kunt terugpakken. Bijvoorbeeld bij de dreiging van het Covid-19-virus: wat kan ik doen om mijn weerstand te verhogen?’

En de derde factor is weten wat voor jou belangrijk is in het leven, dus waar je ogen van gaan glimmen. Machteld Huber: ‘Uit zingeving – zoeken naar de betekenis van het leven – kun je echt veel kracht putten. Wat doet er voor mij toe, hoe wil ik dat mensen zich mij later herinneren? Ga daarnaar op zoek en zorgt dat dat centraal staat in je leven. Dan halen tegenslagen je minder snel onderuit.’

Tekst: Judith van Ankeren

Tips en adviezen

• Bedenk wat gezondheid voor je betekent: welke onderdelen zou je meer aandacht willen geven? Maak daarvoor een plan van aanpak, eventueel met hulp.
• Probeer je vooral te richten op wat nog wél kan.
• Stop heftige emoties als verdriet, angst en boosheid niet weg, maar doorleef ze, praat of schrijf erover of zoek naar een andere manier om ze te uiten.
• Verdiep je in de longziekte zodat je de belangrijkste dingen weet.
• Pak de regie: weet wat je zelf kunt doen en ga daarmee aan de slag.
• Zoek naar zingeving: wat doet er echt toe in het leven? Het kan helpen het spinnenweb van Positieve Gezondheid in te vullen: mijnpositievegezondheid.nl.